Funkcje niektórych obszarów systemu wzrokowego są wciąż zgłębiane i nie do końca poznane. Złudzenia pojawiają się na skutek natury funkcjonowania systemu percepcyjnego – posługując się milionem standardowych reguł nie przetwarza czystych danych, pojawiających się na wejściu, ale dane odpowiednio skorygowane do warunków przyjętych w regule, czyli standardowo we wszystkich sytuacjach. Złudzenia mogą występować na poziomie świadomym i nieświadomym. Filtrowanie  danych następuje już na poziomie siatkówki, potem na kolejnych poziomach przetwarzania informacji dane są modyfikowane. Pomimo, że jeszcze sporo spekulujemy na temat iluzji wzrokowych to wiadomo, że doświadczenie i posiadane schematy wnioskowania wpływają na to, co i jak ‚przerabiamy’ w odbieranych bodźcach, które naprawdę widzimy.

Jedną z zasad którą kierujemy się przy spostrzeganiu jest kontrast jasności – to zjawisko naturalne wpływające na wnioskowanie o wielkości obrazu. Przywykliśmy do zależności, że wraz ze wzrostem fizycznej wielkości bodźca wzrasta subiektywnie postrzegana jasność, ale postrzegana jasność zależy od postrzeganego tła. Na postrzeganie jasności obiektu ma też wpływ oświetlenia obserwowanego obrazu. Zależność nie jest oczywista…im większe naświetlenie tym ciemniejsze barwy, dzieje się to za sprawą większego pobudzenia komórek siatkówki  – czopków.

Adaptacja

Każdy pewnie zaznał tego, że narząd wzroku łatwiej adaptuje się w jasnym pomieszczeniu przybywając z ciemnego, niż na odwrót. System wzrokowy po przejściu z silnie oświetlonego pomieszczenia do niemal ciemnego, wraca do pełnej efektywności po około 20 – 30 minutach, czasem jeśli różnice w oświetleniu pomieszczeń nie są bardzo duże to proces może potrwać nieco krócej. Po kilkudziesięciu sekundach często mamy poczucie, że jesteśmy w stanie obserwować w ciemności, jednak pełne zdolności wracają po dużo dłuższym czasie. Istotne jest też że adaptacja do ciemniejszego otoczenia związana jest z długością fal świetlnych, które w tej ciemności padają na naszą siatkówkę. Zatem maksymalna wrażliwość narządu wzroku i najwyższy stopień adaptacji występuje przy falach światła fioletowego. Żeby zniwelować różnice w oświetleniu pomieszczeń w których przebywa człowiek, przydatne mogą być okulary przepuszczające jedynie promienie ciemnoczerwone, które nawet przy silnym świetle chronią system pręcików, tak że powrót do ciemności nie skutkuje koniecznością oczekiwania na adaptację tego systemu. 

Właściwości związane z czasem

Widzenie to nie jest proces natychmiastowy. Reakcja na obraz wzrokowy potrzebuje czasu i to samo się dzieje kiedy bodziec zanika, reakcja trwa jeszcze chwilę potem. Obraz wzrokowy przechowywany jest mniej więcej 150 milisekund. Sterując długością migotania światła można uzyskać wrażenie iż obserwujemy światło ciągłe, mamy wtedy do czynienia z krytyczną częstotliwością migotania. Przy silnych błyskach czas zanikania światła skraca się, zatem potrzeba dużej częstotliwości, żeby otrzymać wrażenie ciągłości (poniżej 100 milisekund).

Konsekwencje widzenia barw

Rozróżniamy 3 rodzaje czopków w systemie siatkówki, każdy z nich posiada inny pigment odpowiadający selektywnej wrażliwości na barwy. Każdy w innym stopniu pochłania światło i działa wybiórczo na wybrane fale o konkretnej długości. Na barwy widziane w kontekście mają wpływ zawsze te, które je otaczają. Barwy mieszają się w wybranych parach np. niebieska z żółtą, czerwona z zieloną i biała z czarną. Na przykład jedne receptory aktywizują się pod wpływem światła czerwonego, a aktywność ich maleje pod wpływem światła czerwonego. Postrzeganie przedmiotów barwnych zawsze uzależnione jest od wpływu innych. Ponieważ receptory połączone w pary tworzą systemy przeciwstawne, hamowanie jednego powoduje pobudzenie receptora przeciwstawnego. Stąd bierze się silniejsze niż obiektywnie postrzeganie kontrastu tam gdzie receptory sąsiadują ze sobą. Biały jest szczególny, bo pobudzenie z obszaru skrzyżowań białych pasm, jest hamowane przez cztery sąsiadujące, inne mają po dwa hamulce. Z hamowaniem mamy też do czynienia na wyższych piętrach przetwarzania informacji wzrokowej. Czy pomiędzy niebieskimi kwadratami widzicie czarne, chociaż ich tam nie ma? 

To samo zjawisko towarzyszy widzeniu kształtów. System wzrokowy dokonuje analizy właściwości przedmiotu, na poziomie kory wzrokowej znajdują się komórki reagujące na wybrane cechy bodźca. Z drugiej strony nasz system dąży do ułożenia w całość i odebrania kształtów i uruchamia system skojarzeń z naszymi doświadczeniami, po to, żeby nazwać to, co widzimy.