Życie bez stresu jest niemożliwe, ale kiedy jest go za dużo potrafi dużo komplikować. Stresu nie należy się obawiać, bo często związany jest z sensem naszych działań, rezultatów i celów, jakie sobie stawiamy, jest ich częścią. Mobilizuje i pomaga się koncentrować. Każdy z nas posiada swój optymalny poziom pobudzenia, powyżej którego stres nie jest już dla nas tak łaskawy.
Reakcja na sytuację niebezpieczną czy zagrażającą od wieków jest taka sama, już człowiek prehistoryczny, gdy był w niebezpieczeństwie, jego mięśnie napinały się, zaczynał oddychać szybciej i cały jego organizm przygotowywał się do walki albo ucieczki. Wysoki poziom napięcia przygotowywał organizm do wykorzystania maksimum jego możliwości. Dzisiaj przyczyny stresu są już inne, ale reakcja na stres wciąż ta sama.
Kiedy czynniki powodujące napięcie oddziałują na nas regularnie lub przez długi okres czasu mogą stać się szkodliwe dla naszego dobrego samopoczucia, naszych relacji z innymi, a co gorsza dla naszego zdrowia fizycznego, naszego ciała. Odczuwanie negatywnych emocji, nagromadzenie niezadowolenia może powodować bezpośrednie napięcie, którego powinniśmy się pozbywać. Kiedy zauważamy u siebie tzw. obniżony nastrój, uporczywe bóle głowy, ramion, łatwe wybuchy złości, może to oznaczać przeciążenie spowodowane stresem.
Możliwą reakcją na napięcie jest alkohol, narkotyki, myślenie negatywne wobec siebie i innych, dystans do rodziny, do znajomych, przyjaciół. Takie ‘strategie’ pogłębiają problemy i dają chwilowe poczucie ulgi, ale nie pozwalają radzić sobie z prawdziwymi przyczynami naszego dyskomfortu. Radzenie sobie ze stresem to identyfikowanie prawdziwych przyczyn, uczenie się jak na nie odpowiadać w różnorodny sposób, żeby chronić swoje zdrowie.
Dlaczego stres potrafi być destrukcyjny?
Pobudzenie to niezbędny czynnik naszego istnienia, brak stresu dla organizmu oznaczałby brak motywacji do zaspokajania potrzeb. Każdy z nasz poszukuje jednak optymalnego poziomu pobudzenia, tak aby równowaga zarówno psychiczna jak i somatyczna została utrzymana.
Stres to sytuacja, w której odczuwalne są negatywne emocje a towarzyszące im zmiany fizjologiczne i biochemiczne, przekraczają akceptowalny (niezakłócający efektywnych działań) poziom pobudzenia; to sytuacja, w której zakłócona zostaje równowaga pomiędzy zasobami i możliwościami jednostki a wymaganiami otoczenia.
Podczas reakcji alarmowej (GAS) organizm mobilizuje się: źrenice poszerzają się, układ oddechowy pracuje wydajniej, naczynia krwionośne zwężają się, zwiększa się krzepliwość krwi, układ pokarmowy wstrzymuje procesy trawienne, aby jak najwięcej krwi zasiliło mięśnie i serce. To wszystko dzieje się dlatego, że podwzgórze uaktywniło poprzez dość skomplikowany łańcuch pobudzenia kilka ośrodków w mózgu m.in. układ siatkowaty, który spowodował działanie nerwowego układu współczulnego. Zaalarmowana przysadka mózgowa poprzez kortykotropinę powoduje aktywację kory nadnerczy, produkującej w odpowiedzi kortyzol – enzym dostarczający cukier jako budulec energetyczny, tłumiący działanie systemu immunologicznego, przeciwdziałający zapaleniom i wzmagający działanie innych hormonów stresu: adrenaliny, noradrenaliny.
Przedłużający się okres wysokiej produkcji kortyzolu powoduje znaczne obniżenie odporności organizmu, podatność na choroby od przeziębień, aż do rozwoju poważniejszych chorób powodowanych przez nowotwory.